Bovenkarspel
De Overhaal
De Overhaal of overtoom, gebouwd in 1923/24, was bedoeld om de polderschuiten vanuit het ongeveer 2,5 meter lager gelegen polderwater in de Kolk te tillen op het niveau van het IJsselmeer. Dit overzetten gebeurde vanaf 1449, met behulp van twee grote houten raderen die door door mankracht bediend (de Radman). In 1881 werd de mankracht vervangen door stoomaandrijving. De producten van het land werden overgeladen in grote vrachtschuiten voor vervoer over het IJsselmeer. Deze overhaal is nu de enige elektrisch aangedreven schuitenlift in Nederland. Op de foto zijn zowel de oude als de nieuwe overhaal te zien (rechts met schoorsteen).
De gasfabriek
De gasfabriek, gebouwd in opdracht van de gemeente, werd geopend in 1913 en alweer gesloten in 1924. Na de sluiting werd het gebouw jarenlang gebruikt door leliekweker Laan. Het huis aan de Hoofdstraat nr 186 was de directeurswoning. Jarenlang was daar een kruidenierswinkel/supermarkt gevestigd. Eerst werd die gerund door de fam. Lammertsma en later door de fam. Elders. Nu is het de drukkerij van de fam. Borst.
Het stationsgebouw
Dit statige station werd gebouwd in 1885 en helaas gesloopt in 1965. Tegenover het station stond een café, genaamd De Tuinbouw. Hiernaast stond het kantoor van de veilingvereniging De Tuinbouw.
De Westfriese Flora
Op de foto zien we het mooie wagenpark van de bollenhandelaren en vertegenwoordigers. In de achtergelegen hallen werd de eerste tentoonstelling van de Westfriese Flora gehouden op 26 en 27 januari 1929. De Flora groeide in de loop van de jaren uit tot de grootste overdekte bolbloemententoonstelling ter wereld. In 1999 was er de Legionellaramp met 32 doden en 206 ernstig gewonden. In de jaren daarna liepen de bezoekersaantallen dramatisch terug. In 2006 werd de naam gewijzigd in Holland Flower Festival en de locatie elders gezocht.
In 2013 was de Flora weer terug in Bovenkarspel. Helaas was dat waarschijnlijk voor de laatste keer, al vindt tegenwoordig nog wel de zogeheten mini-Flora plaats in Het Vereenigingsgebouw.
De katholieke kerk
De oude katholieke kerk van de St. Martinusparochie te Bovenkarspel is gebouwd in 1872. In 1965 werd geconcludeerd dat de bouwkundige staat van de kerk te wensen overliet en dat restauratie van de het gebouw niet mogelijk was. Bovendien zou de (toen nog goed bezochte) kerk te klein zijn voor de stroom nieuwe kerkgangers die als gevolg van bevolkingsoverloop uit de Randstad werd verwacht. Onder protest van veel parochianen werd de kerk gesloopt en vervangen door het huidige, moderne gebouw. Later bleek dat er was gesjoemeld met het onderzoeksrapport en dat verbouw en uitbreiding wel mogelijk zou zijn geweest!
De Nederlands Hervormde kerk
De kerk werd gebouwd in 1864 en gesloopt in 1967. De kerktoren is voor een deel blijven staan en voorzien van een moderne opbouw. De diensten werden na de sloop van de kerk gehouden in de Driesprong. Dat gebouw is nu in particuliere handen. Geheel links op de foto staat het gebouw waar de openbare bewaarschool was gevestigd. Rechts is het reclamebord te zien van machinefabriek Excelsior.
Broekerhaven
Nadat graaf Floris de Vijfde in 1425 toestemming had gegeven voor de aanleg van de haven duurde het, vanwege protesten van Enkhuizen dat vreesde voor een te grote concurrentie, tot 1449 eer de haven werd aangelegd. Broekerhaven was een bescheiden speler in de scheepvaart, maar verwierf wel enige faam. Rond de haven ontstond een woonkern met dezelfde naam. In 1807 werd Broekerhaven bij Bovenkarspel gevoegd. Op de foto zijn de mannen aan het ansjovis doppen. Links langs Pampus ligt een deel van de visvloot, bestaande uit Broeker jollen. De foto is genomen rond 1915. Achter Pampus staan dijkhuisjes die bij de aanleg van de Provinciale weg, rond 1930, moesten verdwijnen.
Stationslaan en het postkantoor
De rustieke Stationslaan met bruggetjes voor de huizen en op de achtergrond het postkantoor. De bouw van het postkantoor kwam tot stand dankzij een goede samenwerking van de gemeenten Grootebroek en Bovenkarspel. De opening was in 1915. De ontwerper was Joseph Crouwel, een toonaangevende architect die werd geïnspireerd door de Amsterdamse School. Typerend zijn de ladderramen en de brede kozijnen met kleine raamverdeling. Onbegrijpelijk dat men dit fraaie gebouw heeft willen slopen i.v.m. het nieuwe winkelcentrum. Door actie van de burgerbevolking is dit voorkomen en inmiddels is het, na een forse uitbreiding en restauratie, een prachtig multifunctioneel centrum.
Doorbreking van het lint
Hier werd, ondanks veel protesten, na vele eeuwen de straatweg van Hoorn naar Enkhuizen afgesloten voor de bouw van winkelcentrum Het Streekhof. Veel woningen moesten worden gesloopt. Te zien zijn, aan de linkerkant, de woning en slagerij van slager Wever in Grootebroek. Het derde huis was de woning van de fam. Jong, waarvan vader met zijn zoon Siempie groente ventte. De stolpwoning, gebouwd in 1883, is na een blikseminslag afgebrand en in 1890 herbouwd. De stolp is altijd bewoond geweest door de fam. Visser. Daarnaast groentehandelaar Gerard Groot en in het laatste pand woonde de fam. Groot. Later vestigde zich hier Jan Groot (Bagger) met een grondverzetbedrijf.
Dorpsgezicht rond 1915
In de boerderij links op de foto heeft de familie Roseboom gewoond. In het pand naast de boerderij, voorzien van luifel, was jarenlang de bakkerij van de familie Hof gevestigd. De familienaam Roseboom is gebruikt voor de naamgeving van het nieuwbouwplan Rozeboom. De laatste telg van deze familie, Geertje Cornelisdochter, overleed op 27 september 1852, oud 67 jaar. Deze ongehuwde mejuffrouw heeft een van de grootste schenkingen ooit aan de Rooms Katholieke Kerk gedaan, waaronder het land waar nu plan Rozeboom is gerealiseerd.
Grootebroek
Zouaven-veld met speeltuin
De eerste plannen voor een sportveld en speeltuin ontstonden al in 1947. Na vele moeizame onderhandelingen met de grondeigenaren werd in 1951 begonnen met de aanleg.
In 1953 werd de tribune met kleedkamers gebouwd door aannemer B. Desaunois voor een bedrag van fl. 21.488,97. De speeltuin werd op 6 augustus 1953 geopend. Het sportveld opende iets later, op 15 en 16 augustus, met veel activiteiten en muziek. De speeltuin kreeg in 1955 een grote glijbaan, vervaardigd door de firma WEBA voor fl. 2850.
Op de foto is de Molenbuurt te zien en op de daarachter gelegen akkers zijn de huidige sportaccommodaties gerealiseerd.
Het Weeshuis
Oorspronkelijk was hier een vrouwenklooster gevestigd, genaamd het Sint Elisabeth Klooster. Van 1575 tot 1800 werd het als weeshuis gebruikt en van 1848 tot 1980 was het weeshuis exclusief bedoeld voor hervormde weeskinderen. Na 1957 werd het De Schuilhoeve genoemd. Vanaf toen was het toegankelijk voor alle gezindten.
Rechts op de foto het patronaat van de R.K. parochie Johannes de Doper
Remise
In 1881 werd de W.F.T.M. (Westfriese trammaatschappij) opgericht; een stoomtramverbinding tussen Hoorn en Enkhuizen. Door hevig verzet, sabotage en een niet sluitende begroting werd de jonge maatschappij alweer opgeheven in 1883.
Daarna werd de verbinding verzorgd door een paardentram. Tot december 1917 heeft de R.T.M. (Rotterdamse Tram Maatschappij) deze lijn in bedrijf gehad.
Bij de remise werden de paarden gewisseld en konden de trams elkaar passeren. Op de foto rechts een café met uithangbord De Tramhalte.
Nijverheids-/ambachtsschool St. Wilfried
De eerste steen voor de school werd op 17 oktober 1951 gelegd door pastoor Bottelier. De eerste leerlingen van de technische school, bestaande uit een klas timmerlieden en een klas bankwerkers, kregen nog les boven het politiebureau, op de hoek van de Burgemeester Schrijnderlaan, en in het patronaat naast de R.K. Kerk. In 1974 vond een fusie plaats met de R.K. Huishoudschool St. Bernadette en werd de combinatie de Hoeksteen genoemd.Na samenvoeging met het Martinus-college werd het gebouw gesloopt t.b.v. woningbouw.
Op de foto zijn ook de eerste bedrijfspanden op de Industrieweg te zien.
Spyer en Van de Vijver
Vanaf 1884 stond hier, achter het Wapen van Grootebroek, een zouterij. Deze zouterij werd in 1954 door de firma Spyer en Van de Vijver gekocht en tot grote bloei gebracht. Eind jaren 70 waren er ongeveer 100.000 vaten in omloop en werkten er 70 mensen. Er werd voornamelijk bloemkool verwerkt. Op het terrein is nu het Zesstedenpark gerealiseerd.
Veilingcomplex De Tuinbouw, omstreeks 1952
Op de voorgrond de zes kappen (‘de tongen’) voor het lossen van de landbouwproducten die met de trein werden vervoerd. Daarachter het veilinggebouw met de zogenaamde ‘kippenloop’ naar de veilingruimte met de klok.
Rechts van de spoorlijn het station en het kantoor van De Tuinbouw.
Links de plaats waar later de zogenaamde Prinsessenhallen zijn gebouwd, welke in 1976 zijn afgebrand. Daarachter de grote fustloods en bovenin zijn nog gedeeltelijk de potershutten te zien. Daarin werden de pootaardappelen geconditioneerd bewaard.
Korenmolen De Ruiter en het Molenpad
De molen werd gebouwd in 1560. In 1836 werd de molen geheel vernield door een zware storm. Twee jaar later werd hij herbouwd. Nadat hij in verval raakte, volgde in 1906 de sloop. Het oude Molenpad werd in 1885 doorsneden door de spoorlijn. In 1930 kwam er zelfs een halte genaamd „Molenpad” welke bij gebrek aan belangstelling in 1938 alweer werd opgeheven. In 1952 kwam er een ontsluiting naar de Raadhuislaan en werd de (gammele) brug over de Spoorsloot gesloopt. Zo ontstonden toen de Molenbuurt en het Molenpad.
Dorpsgezicht
De foto is gemaakt tussen 1900 en 1910. Rechts is de spits van de R.K. Kerk te zien. Deze spits werd in 1915 vanwege stormschade verwijderd.
Links de toren van de Ned. Hervormde Kerk. Het vierde pand van rechts is het pand waar vanaf 1929 de Tuinbouwschool was gevestigd.
Links zien we nog de panden van de familie Reus, schoenmaker Sistermans en aannemer Klaver.
Boerderij familie Krijger
Aan de Dorpsweg van Grootebroek hebben tientallen stolpboerderijen gestaan. Op de foto zien we de boerderij van de familie Krijger op Zesstedenweg 55. De boerderij werd circa 1972 gesloopt.
In 1916 kwam Jan Krijger hier wonen. Hij had een zaadbedrijf en was 'opzetter'. Een opzetter had één of twee koeien om vet te mesten. Eén persoon kon toen ongeveer tien koeien houden. Dit aantal was gebaseerd op het gegeven dat een man dit aantal koeien, met de hand, kon melken. Op de plaats van de boerderij is nu een parkeerplaats. De straat rechts is de Compagniestraat.
Het oude (bestuurs)centrum van Grootebroek
Dit is een pentekening van H. de Winter uit 1743. De dorpen Grootebroek en Bovenkarspel kochten in 1364 stadsrechten van hertog Albrecht van Beieren en worden dan samengevoegd tot Stede Broec.
Geheel links staat de oude St. Janskerk die in 1848 is afgebrand, op een deel van de toren na. Sinds de Reformatie in 1572 is de kerk in protestantse handen. De verschillende kapellen (victariën) die tegen de kerk zijn gebouwd, zijn duidelijk te herkennen.
Verder zien we meer naar rechts het uithangbord van café De Gekroonde Zwaan met daarnaast het toenmalige Raadhuis van Stede Broec.
Lutjebroek
Dorpsweg Oosteinde
Dorpsgezicht van ongeveer 1930. De dorpsstraat werd in 1945 omgedoopt tot P.J. Jongstraat. Dit als eerbetoon aan P.J. Jong, de Zouaaf die in 1867 vocht in het pauselijk leger, sneuvelde en sindsdien als held werd geëerd in Lutjebroek.
De huizen (op de foto) zijn alleen via de bruggetjes te bereiken. De eerste twee panden links op de foto staan er nog. Het derde pand was de winkel van Mw. Laan-Kok. Het vierde pand was het winkeltje van Grietje Ligthart. Rechts achter op de foto het woonhuis van de fam. Broersen. Later was op die plek de speelplaats van de mulo en nu een dorpsplein. Daarvoor het woonhuis van schilder Van Ammers, later Lies Buurman.
Park en kinderboerderij De Woid
In 1981 werd bekend dat dit stuk land, genaamd 'Papenland', geruild zou worden met land van een tuinder in Bovenkarspel. Die grond was bestemd voor de bouw van het winkelcentrum Het Streekhof. Een plaatselijke commissie onder leiding van Theo Broersen wist de ruil te voorkomen, want hij wilde op het 'Papenland' een park realiseren. Dit park is geopend op 11 juni 1986 door burgemeester Haanstra. Een voorbeeld van wat burgerinzet en veel vrijwilligerswerk tot stand kan brengen. Verzorging en onderhoud gebeurt nog steeds met vele vrijwilligers.
De Witte School
De school werd gebouwd in 1912 met toen slechts vier klaslokalen. De toenmalige pastoor wilde het gebouw eigenlijk gedraaid hebben, maar de architect wist hem ervan te overtuigen dat deze ligging, met de ramen op het zuiden, toch beter was.
In 1913 en 1930 werd de school uitgebreid tot acht klaslokalen. De bouwsom van de laatste uitbreiding bedroeg fl. 14.195,-. In 1984 is de school gesloopt voor woningbouw.
Dorpsgezicht omstreeks 1965
Om de nieuwbouw van het St. Nicolaashuis te realiseren, zijn er totaal acht huizen gesloopt. Vanaf rechts: het huis van de familie N. Blokker en daarnaast de familie Kok-Lakeman. Het derde pand is café De Zouaaf, dan slagerij Onneweer, vervolgens het huis van de familie Lakeman-Bot en de familie Ligthart-Jong. Niet te zien zijn de kruidenierswinkel van de familie Ligthart en de daarachter gelegen woonhuizen van de families Visser en Slagter.
Het Hiemert
Bejaardenhuis Het Hiemert is gebouwd in 1970. Tot groot verdriet van vele bewoners en dorpsgenoten is het in 2003 afgebroken, nadat de nieuwbouw van het „Rigtershof” in Grootebroek gereed kwam. Op de plek van Het Hiemert staat nu de uitbreiding van het Nicolaas.
De Ulo
In september 1952 ging de ULO-school van start met twee lokalen. Twee jaar later volgde uitbreiding naar vijf lokalen, een aula en een gymnastiekzaal. In 1965 werd het een MULO-school.
In 1993 werd het gebouw grotendeels afgebroken voor woningbouw. In de achtergelegen voormalige gymnastiekzaal is nu een sportschool gevestigd.
Het Westeinde van Lutjebroek omstreeks 1915
Links op het dak van de boerderij een ooievaarsnest waarin vele jaren ooievaarsjongen zijn grootgebracht. De boerderij werd door iedereen dan ook het ooievaarsnest genoemd. Daarnaast het woonhuis van de familie M. Swagerman.
Rechts de boerderij van de familie Burger. De eigenaar van het zogenoemde ooievaarsnest was ene boer Silver. Na de sloop is eind jaren 50 in de fruittuin van de boerderij een nieuwbouwwijkje gerealiseerd met de naam het Silverhof.
De Horn
Een horn is een in het water gelegen, vooruitspringend stuk land. Al heel vroeg was De Horn een buurtschap en dat werd al in de Middeleeuwen bewoond. In de Horn heeft oorspronkelijk een katholieke (schuil)kerk gestaan met daarbij een kleine herberg. In 1404 voegden het buurtschap de Horn en het dorp Lutjebroek zich bij Stede Broec, dat toen bestond uit Grootebroek en Bovenkarspel.
De Paus
In 1595 wordt de naam van herberg ‘De Paus van Romen’ al vermeld in een akte. De Paus is lange tijd de enige herberg met kolfbaan in Lutjebroek en heeft een periode een binnen- en buitenkolfbaan gehad.
De Paus en de daartegenover gelegen kerk zijn bij een grote dorpsbrand in 1763 gespaard gebleven, waarschijnlijk omdat het stenen gebouwen waren. De paardenstal en de schuur zijn wel verbrand. In 1800 was in de paardenstal ruimte voor 28 paarden van passanten en gasten die hun paarden hier konden laten uitrusten en verzorgen.
Café De Raap
In 1798 bouwde Hein Pauw een herberg met kolfbaan die de naam ‘De Raap’ krijgt. Paulus Schoof, de toenmalige uitbater van de Paus, maakte grote bezwaren bij het gemeentebestuur, maar dit mocht niet baten. De kastelein van De Raap was actief, want in 1809 verzoekt hij of hij tijdens de raadsvergaderingen de drank mag leveren. In 1843 is de kolfbaan van De Raap herbouwd.
Met de bouw van dit tweede café zijn de aanhangers van de twee belangrijkste geloofsrichtingen in Lutjebroek uit elkaar gegroeid. De katholieken dronken bier in de Paus, de protestanten in de Raap.
